اولين روز سال خورشیدی ایرانی برابر با اول فروردین ماه، جشن آغاز سال نوی ایرانی و یکی از کهن‌ترین جشن‌های به جا مانده از دوران باستان است.
جشن نوروزبرخاسته از ایران باستان است ولي هنوز هم مردم مناطق مختلف فلات ایران، نوروز را جشن می‌گیرند. زمان برگزاری نوروز، در آغاز فصل بهار است که امروزه به آن برابری بهاری یا اکیونوس می‌گویند.
نوروز در ایران و افغانستان آغاز سال نو محسوب می‌شود و در برخی دیگر از کشورها كه قبلاجزوفلات ايران بوده ،یعنی تاجیکستان، روسیه، قرقیزستان، قزاقستان، سوریه، کردستان، گرجستان، جمهوری آذربایجان، آلبانی، چین، تاجیکستان، ترکیه، ترکمنستان، هند، پاکستان و ازبکستان تعطیل رسمی است و مردم آن جشن عید را برپا می کنند.
زمان نوروز
جشن نوروز با تحویل سال یا لحظه برابری اعتدال بهاری آغاز می‌شود. لحظه‌ای که 
خورشید در سیر ظاهری خود در ابتدای برج حمل، از استوای زمین گذشته و به شمال آسمان میل می‌کند. در گاهشمار هجری خورشیدی،به
شب باشدهمان روزنوروزاست . چنانچه آغاز سال، قبل از ظهر ويادرنيمه اول
و در صورتیکه تحویل سال بعد از ظهر باشد، فردای آن روز، نوروز است. نوروز در تقویم میلادی در بیشتر سالها با ۲۱ و گاه ۲۰ و بندرت22مارس مطابقت دارد.
در کشورهایی مانند ایران و افغانستان که گاه‌شماری هجری خورشیدی به کار برده می‌شود، نوروز، روز آغاز سال نو است.
واژه نوروزومنشاوپيشنيه آن
واژه نوروزازفارسي ميانه وبرگرفته اززبان اوستايي است .منشأ و زمان پیدایش نوروز، به درستی معلوم ن
یست. برخی از روایت‌های تاریخی، آغاز نوروز را به بابلیان نسبت می‌دهد. بر طبق این روایت‌ها، رواج نوروز در ایران به سال ۵۳۸ (قبل از میلاد) یعنی زمان حمله کوروش بزرگ به بابل باز می‌گردد. همچنین در برخی از روایت‌ها، از زرتشت به‌عنوان بنیان‌گذار نوروز نام برده شده ،سنگ نگاره اي درتخت جمشيد که نمادی از نوروز زرتشتیان را نشان می‌دهد،در اعتدال بهاری در روز نخست نوروز،نشان ميدهدكه نیرو و توان يعني شیر و گاو در حال نبرد برابر است. شیر نماد خورشید و گاو نماد زمین است. در برخی از متن‌های کهن ایران از جمله شاهنامه فردوسی و تاریخ طبری، جمشید و در برخی دیگر از متن‌ها، کیومرث به عنوان پایه‌گذار نوروز معرفی شده‌است.
کوروش بزرگ، نوروز را در سال ۵۳۸ (قبل از میلاد)، جشن ملی اعلام کرد. وی در این روز برنامه‌هایی برای ترفیع سربازان، پاکسازی مکان‌های همگانی و خانه‌های شخصی و بخشش محکومان اجرا می‌نمود.البته درسنگ نوشته هاي بجامانده ازدوران
هخامنشيان اين آيين هادرزمان دیگر پادشاهان هخامنشی نیز برگزار می‌شده است .
آداب و رسوم در عید نوروز
آداب و سنن مردم در اعیاد، فرهنگ و تمدن ملل مختلف را نشان می‌دهد، البته آداب و سنن در ملل گوناگون مختلف است، مثلا در عید یهودیان کشتن انسان درايام عيدمطرح است و در بعضی عید‌های مسیحیان با شراب خمیر و نان درست می‌کنند، مسیحیان در کریسمس، بابانوئل دارند که با ریش سفید، نماد پیران جامعه است و به خانه ها می‌آید و برای کودکان هدیه می آورد و این امر پیوند کودکان با پیران و پیوند کودکان با دین و مسیح را از نخستین روزهای زندگی محکم می کند. لذا این سنن قابل توجه است ازاين بابت كه هویت و عظمت برخی ملل و یا سقوط و رکود و جمود برخی دیگر را نشان می دهد .
پیراستگی و نظافت
یکی ازاين پیراستگی ها نظافت و بهداشت است که در میان ایرانیان به خانه تکانی معروف شده است،وهمه درآغازسال نوبعنوان يك سنت نيكوآنراانجام ميدهند.
دید و بازدید
ارزشمنددرعيدديدوبازديداست كه به رفع كدورت هاوپايان دادن به آن وهمچنين آغازسالي جديدبامهرومحبت است . از سنت های صلح و آشتی
از آداب و سنن دیگر نوروز صلح و آشتی دادن است که میان ایرانیان رسم است، ودل های کینه ورز را به هم نزدیک می کردند
نو پوشی، تمیز پوشی
وبه همين علت قبل ازفرارسيدن عيدهركس بنابه درآمدش به خريداقدام ميكند. از دیگر آداب در عید نوروز نو پوشی و تمیزپوشي
زیارت اهل قبور
قبل ازآغازسال نوودرآخرين پنجشنبه سال براي زيارت كساني كه ديگردرسال جديدنيستندبه مزارآنهاميروند.
دعای هنگام تحویل سال
دعاي تحويل سال كه بعدازاسلام درايران آمده نيزازديگرسنن نوروزوسال جديداست دراين دعا ازخداميخواهندسال آنهارابه نيكي ختم كندواحوالشان رابه بهترين ونيكوترين حال بگرداند.
هدیه دادن به دیگران
یکی از آداب دیگری که همواره در عید نوروز وجود داشته، دادن هدیه است البته در نوروز باستان فقط افرادپايين وقتي به بارعام ميامدند هدیه می دادند
.
در زمان اشکانیان و ساسانیان نيزنوروزبرگزارمي شدوجشنهاي متعدددرطول يكسال دست كم هركدام شش روزطول ميكشيد. درسالهاي كبيسه شواهدي وجودداردكه زمان نوروزدرزمان ساساني دراين دوران ثابت نبود.
پس از اسلام
در میان همه جشن‌هایی که پس از اسلام در ایران به دلیل بی‌توجهی فرمانروایان و مخالفت اسلام‌گرایان به فراموشی سپرده شدند، نوروز توانست جایگاه خود را به عنوان جشنی ملی در ایران حفظ کند. دلیل پایدار ماندن نوروز در فرهنگ ایرانی را می‌توان پیوند عمیق آن با آیین‌های ایرانی، تاریخ این کشور، و حافظه فرهنگی ایرانیان دانست.
گفته می‌شود که عرب‌های فاتح ایران، پایتخت شاهنشاهی ساسانی را در روز نوروز تسخیر کردند. پس از آن، آن‌ها مالیات سنگینی بر ايرانيان اعمال كردند. اگرچه بعدهاخودآنهادر برگزاری دو جشن نوروز و مهرگان شركت كردند. باروي كارآمدن سلسله طاهريان وسامانيان مجددانوروزرونق گرفت .شاه عباس صفوي مراسم نوروزرادرعمارت نقش جهان برگزارميكرد.آمده است در آيين تشيع درايران به نوروز بعنوان يك روزخجسته نگاه ميشده ونوروزراروزظهورامام زمان ميدانستند.
در دوران معاصر
تا قبل از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی تنها کشور جهان که نوروز را به عنوان جشن ملی در تقویم خود داشت کشور ایران بودو البته افغانستان نیز بصورت متناوب این جشن را حتي درزمان حكومت طالبان داشته است. اما با استقلال کشورهای آسیای میانه، ابتدا جمهوری قرقیزستان و آذربایجان وتاجيكستان وسپس سايركشورهانوروزراجشن ملي خوداعلام كردند،درتركيه نوروزرابعنوان جشن بهاردولت تركيه برگزارميكنند.برخي آيين هاي نوروزي دراين كشورهاباهم متفاوت اند،براي نمونه درافغانستان سفره هفت ميوه مي چينندودرايران سفره هفت سين مياندازند. شباهت ونزديكي آيين هاي نوروزدرجمهوري آذربايجان به آيين هاي نوروزي درايران بيش ازديگركشورهاست .
جهانی شدن نوروز
جشن نوروزبعنوان ميراث جهاني وتحت نام روزجهاني نوروزدرمجمع عمومي سازمان ملل بنابه پيشنهادايران وازبكستان وجمهوري آذربايجان درسازمان ملل به ثبت رسيدوبانكيمون درنوروز91پيامي به همين مناسبت داد. طی این اقدام که برای نخستین‌بار در تاریخ این سازمان صورت گرفت، نوروز ایرانی به‌عنوان یک مناسبت بین‌المللی به رسمیت شناخته شد.
ايرانيان بيرون ازايران به ويژه دركشورهاي اروپايي وآمريكاوكانادا چنددهه است كه جشن هاي نوروزي رابصورت گروهي برگزار
ميكنند.